Thông tin liên quan đến tính an toàn của kháng sinh nhóm quinolon và fluoroquinolon
Căn cứ công văn số
5785/QLD-ĐK của Cục Quản lý Dược ngày 24/05/2021, Khoa Dược thông báo đến các
khoa phòng thông tin liên quan đến tính an toàn của các kháng sinh nhóm
quinolon và fluoroquinolon.
1. Nguy cơ hạ đường
huyết nghiêm trọng và ảnh hưởng lên sức khỏe tâm thần
Ngày 10/07/2018, Cơ quan
Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (US.FDA) thông báo cần tăng cường các cảnh
báo về nguy cơ hạ đường huyết nghiêm trọng và ảnh hưởng bất lợi lên sức khỏe
tâm thần trong thông tin kê đơn của các kháng sinh nhóm fluoroquinolon tác dụng
toàn thân sử dụng theo đường uống hoặc tiêm truyền. Nồng độ đường huyết thấp là
nguyên nhân dẫn đến một số vấn đề nghiêm trọng, bao gồm cả hôn mê, đặc biệt ở
người cao tuổi và bệnh nhân đái tháo đường đang điều trị bằng thuốc hoặc
insulin. US.FDA yêu cầu thông tin về các tác dụng bất lợi trên cần được thể hiện
nội bật hơn trên nhãn thuốc và nội dung cần nhất quán giữa các thuốc trong
nhóm. Quyết định này được đưa ra sau một cuộc rà soát gần đây của US.FDA cho thấy
có một loạt báo cáo về hạ đường huyết đe dọa tính mạng, trong đó, một số trường
hợp có thêm cả tác dụng bất lợi trên tâm thần khi sử dụng các kháng sinh fluoroquinolon.
Trên thế giới, nguy cơ hạ đường huyết nghiêm trọng và ảnh hưởng sức khỏe tâm thần
cũng đã được Cơ quan Quản lý Dược phẩm Australia (TGA) cảnh báo.
2. Nguy cơ tác dụng
bất lợi nghiêm trọng, gây tàn tật và không hồi phục
Ngày 15/11/2018, Cơ quan
Quản lý Dược phẩm Châu Âu (EMA) thông báo kết thúc cuộc rà soát về tác dụng bất
lợi nghiêm trọng, gây tàn tật và không hồi phục liên quan đến việc sử dụng
kháng sinh quinolon và fluoroquinolon tác dụng toàn thân theo đường uống, tiêm
truyền hoặc dạng hít. EMA kết luận ngừng giấy phép lưu hành các kháng sinh
quinolon bao gồm cinoxacin, flumequin, acid nalidixic và acid pipemidic do các
kháng sinh này chỉ được phê duyệt chỉ định điều trị một số ít loại nhiễm khuẩn
mà hiện không còn sử dụng. Với các kháng sinh fluoroquinolon, EMA khẳng định việc
sử dụng cũng nên được giới hạn. Theo đó, không sử dụng kháng sinh
fluoroquinolon trong các trường hợp:
·
Điều trị nhiễm khuẩn có thể cải thiện mà không cần điều
trị hoặc các nhiễm khuẩn không nghiêm trọng;
·
Điều trị các nhiễm trùng không do vi khuẩn như viêm tuyến
tiền liệt không do vi khuẩn (mạn tính);
·
Dự phòng tiêu chảy khi đi du lịch hoặc nhiễm khuẩn đường
niệu dưới tái phát;
·
Điều trị các nhiễm khuẩn từ nhẹ đến trung bình nặng trừ
khi các kháng sinh được khuyến cáo phổ biến khác không sử dụng được.
Đặc biệt lưu ý tránh sử dụng
các kháng sinh fluoroquinolon ở bệnh nhân có tiền sử gặp tác dụng bất lợi
nghiêm trọng với fluoroquinolon hoặc quinolon. Đặc biệt thận trọng khi sử dụng
kháng sinh này ở người cao tuổi, bệnh nhân có bệnh thận, bệnh nhân đã ghép tạng
hoặc người được điều trị bằng corticosteroid do các bệnh nhân này có nguy cơ
cao bị tổn thương gân. Khuyến cáo của Hội đồng Thuốc sử dụng cho người của EMA
(CHMP) đã được gửi đến Ủy ban Châu Âu và Ủy ban Châu Âu đã có quyết định pháp
lý cuối cùng áp dụng trên toàn Châu Âu vào tháng 3/2019.
Trước đó, để giảm thiểu
nguy cơ xảy ra phản ứng có hại nghiêm trọng có khả năng không hồi phục và gây
tàn tật liên quan đến gân, cơ, xương và thần kinh trung ương do sử dụng các
kháng sinh nhóm fluoroquinolon, US.FDA đã thông báo giới hạn sử dụng các thuốc
này trong điều trị viêm xoang, viêm phế quản và nhiễm khuẩn đường niệu không phức
tạp. Tại Việt Nam, Cục Quản lý Dược cũng đã có Công văn số 5748/QLD-ĐK ngày
27/4/2016 yêu cầu cập nhật thông tin dược lý đối với thuốc chứa kháng sinh
fluoroquinolon theo khuyến cáo của US.FDA.
3. Nguy cơ đứt hoặc
rách động mạch chủ
Ngày 20/12/2018, US.FDA cảnh
báo tăng nguy cơ đứt hoặc rách động mạch chủ ở bệnh nhân điều trị bằng kháng
sinh fluoroquinolon tác dụng toàn thân sử dụng theo đường uống hoặc tiêm truyền.
US.FDA đã rà soát các báo cáo biến cố bất lợi và 4 nghiên cứu quan sát được
công bố chỉ ra nguy cơ phình động mạch chủ và tách thành động mạch chủ tăng
liên quan đến việc sử dụng fluoroquinolon.
Nguy cơ nền biến cố phình
động mạch chủ được ước tính dao động từ 9 biến cố/100.000 người/năm trong quần
thể chung và đến 300 biến cố/100.000 người/năm ở quần thể có nguy cơ cao nhất.
Động mạch chủ bị rách hay còn gọi là tách thành động mạch chủ, hoặc đứt phình động
mạch chủ có thể dẫn tới xuất huyết nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Do nhiều
nghiên cứu đã chỉ ra nguy cơ nguy cơ đứt và rách thành động mạch chủ tăng trên
2 lần ở những người sử dụng fluoroquinolon, US.FDA xác định vấn đề này cần cảnh
báo cho cán bộ y tế và bệnh nhân. Theo đó, không nên sử dụng các kháng sinh
fluoroquinolon ở bệnh nhân có nguy cơ cao gặp biến cố bất lợi trên trừ khi
không có biện pháp điều trị thay thế.
Các bệnh nhân có nguy cơ
cao gặp biến cố này bao gồm: tắc nghẽn hoặc phình động mạch chủ hoặc các mạch
máu khác, tăng huyết áp, các rối loạn gen liên quan đến thay đổi mạch máu và
người cao tuổi. US.FDA yêu cầu bổ sung cảnh báo về nguy cơ trên vào thông tin sản
phẩm và hướng dẫn cho bệnh nhân của tất cả các kháng sinh fluoroquinolon tác dụng
toàn thân. Trên thế giới, nguy cơ đứt hoặc rách động mạch chủ cũng đã được Cơ
quan Quản lý Dược phẩm Australia (TGA) và Singapore (HSA) cảnh báo.
Đề nghị các cán bộ
y tế tăng cường theo dõi, phát hiện và xử trí kịp thời các trường hợp xảy ra phản
ứng có hại của thuốc nêu trên và báo lại khoa Dược.